ދީނީ ޢިލްމުވެރިޔަކު ބޭއްވި ދަރުހެއް އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ކޮންމެވެސް މީހަކަށް އަޑުއިވި ހިތަށް އީމާންތެރިކަން ވަދެއްޖެއެވެ. ދެން ޖެހިގެން އައިދުވަހު ހަމަ ކުއްލިއަކަށް އޭނާގެ އަނބިދަރިންނަށް ހަރުކަށި ކަމާއެކު ނަމާދުކުރަން އަމުރުކޮށް، ބުރުގާ އަޅުވައި ދީނުގެ ޙުކުމްތައް ޤާއިމުކުރުމުގެ ނަމުގައި ވާހަކަދައްކަން ފަށައިފިއެވެ. ދަރިން ބޮޑުވީ ދީނާ ދުރު ތަރުބިއްޔަތެއްގެ މަތީގައެވެ. އަޅަނީ ޒަމާނީ ފެށަނަށް ހުންނަ ހެދުމެވެ. ގަބޫލުކުރަނީ ޒަމާނީ ފިކުރާއި ސައިންސެވެ. ދެން ބުއްދި އިސްކޮށް، އަޅުގަނޑު މިކުރާ ސުވާލަށް ޖަވާބު ދެއްވާށެވެ. އެމީހާގެ އަނބިދަރިން އިސްލާމްދީނާމެދު ދެކެން ފަށާނީ ކޮން ގޮތަކަށް ހެއްޔެވެ؟ އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތެވެ. އެމީހާގެ އަނބިދަރިން އިސްލާމްދީނާމެދު ވިސްނާގޮތް އެހިނދުން ފެށިގެން ބަދަލުވާނެއެވެ. އެމީހުންގެ ހިތުގައި އިސްލާމްދީނާމެދު ބިރުވެރި ނުބައި ތަޞައްވުރެއް އުފެދޭނެއެވެ.

ދިވެހިންނަކީ މީގެ އެތަށް ޖީލަކުއްސުރެ އިސްލާމްދީން ގަބޫލުކޮށްގެން ތިބި ބައެއް ކަމުގައިވިޔަސް، މި ޖީލުގެ ގިނަ ދިވެހިންނަކީ އިސްލާމްދީނުގެ އަސާސީ ޙުކުމްތަކާއި އިސްލާމީ ފިކުރާއި ސަގާފާތާއި ތާރީޚަށްވެސް ބީރައްޓެހި ބަޔެކެވެ. ދިވެހިންތިބީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުއަސާސީއިން ފަށައިގެންގޮސް ޤާނޫނުތަކާއި ޢާންމު މިންގަނޑުތަކާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތައުލީމީ ނިޒާމު ވަކިގޮތަކަށް ބައްޓަންކޮށް އެހެން އެއްވެސް ދީނަކަށް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ފުރުޞަތު ނުދީއެވެ. އިސްލާމްދީން މަތީގައި ދިވެހިން ބޭތިއްބުމަށްޓަކައި ދިވެހިރައްޔިތުކަމާއި އިސްލާމްދީނާ ވަގޮށް ޖަހައި ބަނދެގެންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ހަގީގަތަކީ ދިވެހިން ދަނީ ދުވަހުން ދުވަހަކަށް އިސްލާމްދީނާ ފެޔަށް ޖެހެމުންނެވެ.

މިޒަމާނަކީ އިނގިލި ކުރިން ކޮށްޓާލައިގެން ހޯދަން ބޭނުންވާ ކޮންމެ މަޢުލޫމާތެއް ހޯދޭ ޒަމާނެކެވެ. ބަލަން ބޭނުންވާ ކޮންމެ މަންޒަރެއް ފަސޭހަކަމާއެކު ފެންނަ ޒަމާނެކެވެ. ބަވަނަވެފައިވާ މި ދުނިޔޭގައި ބަލަން ބޭނުންނުވިޔަސް ދައްކާ މަންޒަރުތަކުންނާއި އަޑުއަހަން ބޭނުން ނުވިޔަސް ކަންފަތަށް އިވޭ އަޑުތަކުން އިންސާނާގެ ވިސްނުމަށާއި ފިކުރަށް ބަދަލުތަކެއް އަންނާނެއެވެ. ދިވެހިން މިކަމުން އިސްތިސްނާވާންޖެހޭ އެއްވެސް ސަބަބެއް ނެތެވެ. އަދި ކިޔެއްތަ، އުނގަންނައިދިނުމާއި ތަރުބިއްޔުކުރުމުގައި ބޯދާކަމާއި ކައްޓަރުކަމާއި ދޯހަޅިކަން ހުރިނަމަ، ދިވެހިންގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރަށްކުރާ ނޭދެވޭ އަސަރު ބޮޑުވާނެއެވެ. ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ދީނީ އިލްމުވެރިންނާއި އޮޅުންފިލުވައި ދިނުމުގެ ޒިންމާ އުފުލާ ފަރާތްތަކަށް ދިވެހި ޒުވާނުންގެ ސިކުނޑިތަކަށް ފަސޭހައިން ވާޞިލު ނުވެވޭނަމަ، ކުރިމަތިލާންޖެހޭ މުޞީބާތް އިތުރަށް ބޮޑުވާނެއެވެ.

މީގެ ސާދަ ގަރުނަ ކުރިން، ހަނަފަސް ސަހަރާއެއްގައި ދިރިއުޅުނު ބަޔެއްގެ ސިކުނޑިތައް ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ބަދަލުކޮށްލެއްވީ އެބައިމީހުންގެ ސިކުނޑިތަކާ މުޚާތަބުކޮށް ވިސްނައިދީ ހައްދަވައިގެންނެވެ. ގޮތް ދޫނުކުރުމާއި ކައްޓަރު ވިސްނުމާއި ހަރުހިލަ ހިތްތަކެއްގެވެރި ބައެއްގެ ހިތްތައް މަޑުމޮޅިވެ، ހިތްތިރި ޚުލްޤުހެޔޮ ބަޔަކަށް ބަދަލުވީ އެއްވެސް ޙާލެއްގައި އެކަލޭގެފާނު ޖަޒުބާތީ ވާހަކަފުޅުތަކެއް ދައްކަވައިގެން ނޫނެވެ. މި ހަގީގަތް މިއަދުވެސް އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރަން އެބަޖެހެއެވެ. މިންބަރުތަކަށް އަރާތިބެ ކަރުދާސްގަނޑަށް ބަލައިގެން ކިޔާ ފޫހި ޚުތުބާތަކާއި ޖަޒުބާތީ ރާގުތަކަށް ދީ ހަދާ ދަރުސްތަކުން އެއްވެސް ބަޔަކަށް ދެމެހެއްޓެނެވި އަދި ރަނގަޅު އަސަރުތަކެއް ނުކުރާނެއެވެ. މިއަދުގެ ޖީލަށް އިސްލާމްދީނަކީ ކޮބައިކަން ދަސްކޮށްދީ، އޮޅުން ފިލުވައި ދިނުމުގައި އެކަލާގެފާނު ގެންގުޅުއްވި މަންހަޖަށް ރުޖޫޢަވާންވާވީ މިހެންވެއެވެ. ދީނަށް ގޮވައިލެއްވުމާއި ދީން އުނގަންނައި ދެއްވުމުގައި އެކަލޭގެފާނު ގެންގުޅުއްވި މަންހަޖަކީ  ކީރިތި ޤުރުއާނެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާން ރަނގަޅަށް ބަލައި ދިރާސާކޮށް ހަދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް އެފޮތުގެ ހަގީގީ އެޖެންޑާ ނުވަތަ އަމާޒަކީ ރޫޙާނީގޮތުންނާއި ފިކުރީގޮތުން އިންސާނާ ބަދަލުކުރުންކަން އެނގޭނެއެވެ.

ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އަލްޙަދީދު ސޫރަތުގެ 25 ވަނަ އާޔަތުގެ މާތް ﷲ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވެއެވެ. (( لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا رُسُلَنَا بِٱلۡبَيِّنَٰتِ وَأَنزَلۡنَا مَعَهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡمِيزَانَ لِيَقُومَ ٱلنَّاسُ بِٱلۡقِسۡطِۖ )) މާނައީ، ފާޅުވެގެންވާ ހެކިތަކާއެކު ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރަސޫލުން ފޮނުއްވީމެވެ. އަދި އެރަސޫލުންނާއެކު ފޮތާއި ޢަދުލު އިންސާފުގެ ތިލަފަތް ބާވައިލެއްވީމެވެ. އެއީ މީސްތަކުން ޢަދުލު އިންސާފު ގާއިމުކުރުމަށެވެ.“

މިއާޔަތުގައިވާ އަލްބައްޔިނާތުގެ މާނަ ތަފްސީރު ޢިލްމުވެރިން ދެ ގޮތަކަށް މާނަކުރައްވައެވެ. އެއް މާނާގައި އެއީ، ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ މީސްތަކުންގެ ގާތަށް ފޮނުއްވި ރަސޫލު ބޭކަލުންނަށް އެބޭކަލުންގެ ރަސޫލުކަމުގެ ހެއްކެއްގެ ގޮތުން އެކަލާނގެ ދެއްވެވި މުޢުޖިޒާތްތައް ކަމުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައިވެއެވެ. އެ މުޢުޖިޒާތްތަކުގެ އަލީގައި ރަސޫލުބޭކަލުން މެދުވެރިކުރައްވައި ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އަންގަވައި އަމުރުކުރައްވަނީ ހަމަ ޙަޤީޤަތުގައި ވެސް އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުން އައިސްފައިވާ އެއްޗެއް ކަން މީސްތަކުންނަށް އެނގެއެވެ. އަދި ﷲ ގެ އެ ރިސާލަތަކީ ޙައްޤު ތެދުކަމާއި އެއީ އިންސާނެއްގެ ޚިޔާލެއް ނުވަތަ ފަލްސަފާއެއް ނޫންކަން މުޠުލަޤުކޮށް ސާފުވެފައިވުން ކަމުގައި އިލްމުވެރިން ތަފްޞީލުކޮށް ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައިވެއެވެ.

ދެވަނަ މާނައަކީ، މާތްﷲ ފޮނުއްވި ރަސޫލު ބޭކަލުން މީސްތަކުންނަށް އަމުރުކުރައްވައި އަންގަވާފައިވާ ކަންކަން އެއްވެސް އޮޅުމެއް ކިލަނބުކަމެއްނެތި މީސްތަކުންނަށް ސާފުވުމެވެ. އީމާންވާންވީ ”ކީއްވެގެންކަން“ ސާފުވުމެވެ. އީމާންވާންވީ ”ކޮން އެއްޗަކަށް“ ކަން އެނގުމެވެ. އަދި އީމާންކަމާ ގުޅިގެން ކުރަންވީ ”ކޮން އަމަލުތަކެއް“ ކަން ވެސް ސާފުވުމެވެ. މާނައަކީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވޮޑިގެންވާކަން އިންސާނުން ޤަބޫލުކުރަންވީ ކީއްވެ ކަމާއި ކީރިތި ޤުރުއާނަކީ އެކަލާނގެ ވަޙީ ބަސްފުޅުކަން ޤަބޫލުކުރަންވީ ކީއްވެކަމާއި ނަބިއްޔަކަށް އީމާންވާންވީ ކީއްވެކަން އެއްވެސް އޮޅުމެއްނެތި ސާފުވުމެވެ. އަދި އެކަމާގުޅިގެން އިންސާނާގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރު ބައްޓަންކުރަންވީ ގޮތާއި އަމަލުތައް ބަހައްޓަންވީ ގޮތް އެނގި ސާފުވުމެވެ. މި އާޔަތުން އެނގޭފަދައިން ރަސޫލުބޭކަލުން ވަޑައިގެން، އެންމެ ފުރަތަމަވެސް އިންސާނުންނަށް ސާފުކޮށްދެއްވައި ބަޔާންކޮށްދެއްވީ މިކަންކަމެވެ.

އިސްވެ ބަޔާންކުރެވުނު އާޔަތުގައިވާ އިރުޝާދާ އެއްގޮތަށް، މިޒަމާނުގައިވެސް އިސްލާމްދީނުގެ އަސާސީ ކަންކަން ދަސްކޮށްދީ އުނގަންނައިދިނުމަށް އަހައްމިޔަތުކަން ދެވިއްޖެނަމަ، މިހާރު ދިމާވެގެން މިއުޅޭ މައްސަލަތަކަށް އެދެވޭ ހައްލެއް ލިބިގެންދާނެއެވެ. ދީނާބެހޭ ގޮތުން މީހުންގެ ހިތުގައި އުފެދޭ ސުވާލުތަކާއި ޝައްކާއި ވަހުމުތަކަށް އަމިއްލަ ސިކުނޑިން ޖަވާބު ލިބިގެންދާނެއެވެ. މިހެންދެންނެވި ކަމުގައިވިޔަސް ދީން ގަބޫލު ނުކުރާނެ މީހުންނާއި އެއްވެސް އަސާސެއްނެތި ހުސް ޖަދަލު ކުރަންބޭނުންވާ މީހުން އަބަދުވެސް ތިބޭނެކަން ގަބޫލުކުރަމެވެ. މި ދުނިޔެ އޮތްހާ ދުވަހަކު އެކަމަށް ނިމުމެއް ނާންނާއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ފުރިހަމަ ހެއްކާއި ދަލީލުތަކުގެ މައްޗަށް އޮޅުންފިލުވައިދީ ފުރިހަމަ ބިންގަލެއްގެ މަތީގައި ދީނުގެ އަސާސީ ކަންކަން ސާފުކޮށްދެވިފައިވާ ބައެއްގެ ސިކުނޑިތައް ބައްޓަންވާނީ ކަންކަމާމެދު ފުންކޮށް ވިސްނައި ފިކުރު ހިންގައި ހެޔޮނުބައި ވަކިވެފައިވާ ސާފު ހެޔޮ މަގުންނެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އެބައެއްގެ ވިސްނުމާއި އަމަލާއި ސުލޫކު ޠަބީޢީ ގޮތުން އެކުއެކީގައި ދަތުރުކުރާނީ ސީދާ މިސްރާބަށެވެ. ނަފްސު ކަސިޔާރުވެގެން، ހަވާ ނަފްސުގެ އެދުންތަކާއި ޝައިޠާނާގެ މަގަށް ހެއްލުމުގެ ފުރުޞަތު ހަނިވާނެއެވެ. މަންޠިޤީ ހަމަތަތަކުގެމަތިން، ދުނިޔެވީ ކަންކަމާއި އުޚުރަވީ ކަންކަމާމެދު ވިސްނައި ފިކުރު ހިންގަން އެނގޭނެއެވެ.